Archiwum

Cel. Przedstawienie sześćdziesięcioletniej historii badań nad rolą układu dopaminergicznego w mechanizmie działania leków przeciwpsychotycznych.

Przegląd piśmiennictwa. Sześćdziesiąt lat temu ukazał się artykuł sugerujący, że w mechanizmie działania leków neuroleptycznych (przeciwpsychotycznych) istotne znaczenie ma układ dopaminergiczny. Głównym autorem pracy był szwedzki farmakolog Arvid Carlsson, który za badania nad rolą patogenetyczną i terapeutyczną układu dopaminergicznego otrzymał w 2000 roku Nagrodę Nobla. W pierwszej części niniejszej pracy omówiono sylwetkę tego badacza. Następnie przedstawiono rozwój teorii dopaminergicznej działania leków przeciwpsychotycznych. Nakreślono koncepcję blokowania receptorów dopaminergicznych oraz uznania receptorów dopaminergicznych D₂ jako głównego obiektu działania tych leków. Dalej przedstawiono nowy kierunek rozwoju, jakim było wynalezienie środków będących częściowymi agonistami receptora dopaminergicznego D₂. Wpływ na układ dopaminergiczny, jak również interakcja z innymi systemami neuroprzekaźnikowymi pozwalają na wyodrębnienie trzech generacji leków przeciwpsychotycznych. Podstawowym mechanizmem działania leków I generacji jest blokowanie receptorów dopaminergicznych D₂. Mechanizmem działania leków II generacji jest ponadto – obok tego pierwszego – blokowanie receptorów serotoninergicznych 5-HT₂. Do leków III generacji zalicza się środki charakteryzujące się częściowym agonizmem wobec receptorów dopaminergicznych D₂, a także działaniem na receptory dopaminergiczne D₃ oraz na receptory serotoninergiczne 5-HT_1A oraz 5-HT₇. Te trzy grupy leków wykazują też różnice w zakresie spektrum terapeutycznego – obejmującego obok leczniczego wpływu na poszczególne domeny schizofrenii również terapeutyczne działanie w innych zaburzeniach psychicznych, głównie w chorobie afektywnej dwubiegunowej.

Wnioski. Wpływ na układ dopaminergiczny stanowi główny mechanizm terapeutycznego działania leków przeciwpsychotycznych. Dotychczasowe sugestie mówiące o możliwości efektu przeciwpsychotycznego poprzez dominujący wpływ na inne układy neuroprzekaźnikowe (glutaminergiczny, serotoninergiczny, cholinergiczny) nie zostały jak dotychczas w pełni potwierdzone.

Cel. Celem pracy było przedstawienie informacji dotyczących mechanizmów działania, farmakokinetyki, skuteczności klinicznej oraz tolerancji nowych leków przeciwpsychotycznych – lurasidonu, brekspiprazolu, kariprazyny, lumateperonu i pimawanseryny – a także porównanie ich z dotychczas dostępnymi preparatami.

Przegląd piśmiennictwa. Dokonano przeglądu badań klinicznych, przedklinicznych, przeglądu literatury oraz metaanaliz dotyczących opisanych leków. Podsumowano informacje dotyczące efektów farmakodynamicznych, farmakokinetyki, skuteczności klinicznej oraz tolerancji opisanych leków.

Wnioski. Opisane w artykule leki wydają się dawać nadzieję na poprawę skuteczności leczenia schizofrenii, szczególnie w zakresie jej objawów negatywnych, poznawczych i depresyjnych. Wydają się również lepiej tolerowane niż dotychczas stosowane preparaty.

Cel. Terapia schorzeń psychiatrycznych, w tym schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej, ciągle się zmienia. Pojawiają się nowe substancje, które sprawiają, że leczenie wiąże się z mniejszą liczbą działań niepożądanych i wykorzystuje nowe mechanizmy działania. Celem artykułu jest przedstawienie właściwości, mechanizmu działania, zastosowania, ale i bezpieczeństwa lumateperonu – leku zaliczanego do substancji o działaniu przeciwpsychotycznym, który w 2019 roku został dopuszczony przez FDA (Agencję ds. Żywności i Leków) do stosowania u pacjentów ze schizofrenią i z epizodami depresyjnymi związanymi z chorobą afektywną dwubiegunową.

Przegląd piśmiennictwa. Przegląd obejmuje aktualne publikacje dotyczące skuteczności lumateperonu w leczeniu chorób psychiatrycznych – schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej, ale także bezsenności i demencji. Przedstawiono właściwości farmakokinetyczne i farmakodynamiczne lumateperonu oraz dokładny mechanizm jego działania. Co więcej, omówiono również działania niepożądane i możliwe interakcje związane z zastosowaniem leku.

Wnioski. Lumateperon to lek o interesującym mechanizmie działania, unikalnym w stosunku do innych leków przeciwpsychotycznych. Na podstawie analizy badań klinicznych można stwierdzić, że jest skutecznym i bezpiecznym lekiem nie tylko w terapii schizofrenii, ale także choroby afektywnej dwubiegunowej. Duże nadzieje pokłada się także w jego zastosowaniu w leczeniu bezsenności i demencji.

Cel. Szacuje się, że depresja poporodowa (PPD) dotyka od 6,5 do 12,9% kobiet, które urodziły dziecko. Nieleczone zaburzenie może prowadzić do poważnych konsekwencji dla pacjentki oraz jej potomstwa – upośledzać kształtowanie się relacji pomiędzy matką a dzieckiem. Leki wykorzystywane w leczeniu depresji poporodowej powinny być dobierane indywidualnie, tak by osiągnąć możliwie najlepszy efekt terapeutyczny przy uwzględnieniu: stopnia ciężkości depresji, ryzyka działań niepożądanych oraz innych czynników determinujących przebieg terapii. W naszej pracy porównujemy wybrane metody leczenia PPD ze wskazaniem na efekty uboczne związane z przyjmowaniem leków.
Celem pracy była ocena breksanolonu – leku będącego syntetyczną formą hormonu allopregnanolonu, pochodnej progesteronu, porównanie go z podstawowymi metodami leczenia farmakologicznego PPD z wyszczególnieniem mechanizmów działania wymienionych grup leków oraz wywoływanymi przez nie działaniami niepożądanymi.

Przegląd piśmiennictwa. Dokonano przeglądu piśmiennictwa pod względem skuteczności i bezpieczeństwa leków stosowanych w PPD.

Wnioski. Jeżeli stan pacjentki na to pozwala, należy unikać leczenia farmakologicznego.
Jeśli jest konieczne, lekami pierwszego wyboru są SSRI. W razie przeciwwskazań do ich stosowania można rozważyć użycie leków TCA, a w przypadkach najcięższych i opornych na leczenie – zastosowanie elektrowstrząstów bądź neurosterydu oddziałującego na przewodnictwo GABA-ergiczne OUN – allopregnanolonu (jako lek allopregnanolon jest określany jako breksanolon).
Najbezpieczniejszym lekiem dla kobiet w ciąży lub w okresie poporodowym wydaje się sertralina. Alternatywą dla sertraliny u matek karmiących jest terapia paroksetyną bądź nortryptyliną. Naszym zdaniem breksanolon nie wyprze SSRI, ze względu na długi czas podawania wlewów w warunkach szpitalnych i wskazanie do stosowania wyłącznie po porodzie, a nie w trakcie ciąży. Należy pamiętać, że jest to lek stosunkowo nowy, dlatego profil jego działania i potencjalne efekty uboczne ujawnią się dopiero w przyszłych badaniach, zatem zgodnie z obecnym stanem wiedzy powinien być stosowany wyłącznie w razie konieczności.

Cel. Prezentowana praca skupia się na omówieniu dwóch teorii patogenezy zespołów lękowych, autorstwa Jaaka Pankseppa i Josepha LeDoux, oraz na analizie wpływu tych założeń na aspekty kliniczne farmakoterapii i psychoterapii.

Przegląd piśmiennictwa. Panksepp, badając lęk, podkreślał jego ewolucyjny i neurobiologiczny wymiar. Formułował swoje założenia w oparciu o badania empiryczne. Opisał siedem podstawowych systemów emocjonalnych, w tym co najmniej dwa odpowiadające za reakcję osobników na niebezpieczeństwo przebiegającą w sposób nieuświadomiony. LeDoux i Pine w odniesieniu do pojedynczego systemu strachu/lęku opisali koncepcję dwusystemową, w ramach której mamy z jednej strony system opartego na subiektywnie przeżywanej warstwie reakcji jednostki na zagrożenie oraz z drugiej strony system oparty na mobilizacji systemów obronnych na poziomie odpowiedzi fizjologicznej i reakcji behawioralnych. Celowane leczenie przeciwlękowe powinno wiązać się z poznaniem patomechanizmu wystąpienia stanu lękowego oraz zastosowaniem najlepszej możliwej metody terapeutycznej. W zależności od genezy określonej reakcji pacjenta na niebezpieczeństwo można stosować różne podejścia terapeutyczne.

Wnioski. Zarówno koncepcja Pankseppa, jak i LeDoux odwołują się do pierwotnych schematów odpowiedzi na niebezpieczeństwo. Jednak szczegółowe odkrywanie i opisywanie neurobiologii ludzkiego mózgu, w tym wykorzystanie obrazowania funkcjonalnego, może umożliwiać dopasowywanie terapii przeciwlękowych (zarówno farmakoterapii, jak i psychoterapii) do konkretnego pacjenta.

Recenzja książki „Psychofarmakologia kliniczna" pod redakcją naukową prof. dr hab. n. med. Janusza Rybakowskiego.