Archiwum

Cel pracy. Występowanie metabolicznych działań niepożądanych leków przeciwpsychotycznych jest opisywane od lat w literaturze przedmiotu. Brakuje jednak badań ukazujących to zjawisko w populacji polskich nastolatków. Celem niniejszej pracy jest ocena profilu metabolicznych działań niepożądanych leków przeciwpsychotycznych w grupie hospitalizowanych nastolatków.

Materiał i metody. Grupę badaną stanowili pacjenci hospitalizowani w Klinice Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w latach 2014–2015, u których w trakcie pobytu w klinice został włączony lek przeciwpsychotyczny (n = 59). Przy przyjęciu zostały ocenione: masa ciała, wzrost, wskaźnik masy ciała (BMI), obwód talii, ciśnienie krwi oraz w badaniach laboratoryjnych: poziom glikemii, lipidogram, kreatynina, parametry wątrobowe i poziom prolaktyny. Do badanej grupy zostali włączeni 32 pacjenci, u których wymienione wyżej badania zostały powtórzone w trakcie leczenia, najczęściej przed wypisem lub przed zmianą leku.

Wyniki. W trakcie leczenia doszło do istotnego statystycznie wzrostu BMI (średnio o 0,7 ±0,9) i masy ciała (średnio o 2,1 ±2,7 kg), w ciągu średnio 4,1 ±2,2 tygodnia. Obserwowano również wzrost poziomu glikemii, triglicerydów i prolaktyny, lecz zmiany te nie były istotne statystycznie. Wszyscy pacjenci w badanej próbie przyjmowali leki niezarejestrowane dla tej grupy wiekowej.

Wnioski. Monitorowanie masy ciała przynajmniej co dwa tygodnie i okresowe monitorowanie badań laboratoryjnych i EKG wydaje się kluczowe w trakcie stosowania leków przeciwpsychotycznych u dzieci i młodzieży. Monitorowanie działań niepożądanych jest tym bardziej istotne, że w obecnej sytuacji prawnej większość rutynowo stosowanych leków nie jest zarejestrowana w tej grupie wiekowej.

Aims. Continuously active neurogenic regions in the adult mammalian brain are located in the subventricular zone (SVZ) of the lateral ventricles and the subgranular zone (SGZ) of the hippocampal dentate gyrus. The neurogenesis process is modulated by many factors e.g. growth factors, neurotransmitters and hormones. Neuropsychiatric drugs, especially antidepressants, mood stabilizers and antipsychotics may also affect the dynamics of the origin of neuronal cells. The purpose of the study was to determine the effects of long-term haloperidol treatment on adult rat neurogenesis at the level of canonical neurogenic sites.

Materials and methods. The studies were carried out on adult male Sprague-Dawley rats. Two groups of animals (5 in each) received, respectively, saline and haloperidol (2 mg/kg/day) by intraperitoneal injection for 28 days. The number of neuroblasts was evaluated using immunohistochemical detection of doublecortin (DCX) expressing cells. The total number of DCX-positive cells in the neurogenic zones was counted for each rat (which was the sum of cells from 10 slices) and the results were divided per length of the studied subependymal area (SGZ) and dentate gyri (SGZ) to obtain density of immunopositive cells per one millimeter of length.

Results. The results indicate that haloperidol has proneurogenic effects on the adult rat brain, especially in the SVZ, as the mean number of DCX-positive cells increased significantly in SVZ and there was a similar tendency in the SGZ.

Conclusions. We found that long-term treatment with haloperidol stimulated DCX-positive cell formation in the SVZ, which supports adult neurogenesis.

Cel pracy. Badania nad komórkami macierzystymi wskazują na możliwość odgrywania przez nie roli w patogenezie zaburzeń psychicznych i mechanizmach działania leków psychotropowych. W pracy badano ekspresję mRNA markerów nerwowych komórek macierzystych (NSCs, neural stem cells): nestyny, β3-tubuliny i wimentyny we krwi obwodowej pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD) oraz efekty długotrwałego leczenia węglanem litu.

Materiał i metody. Badaniem objęto 30 pacjentów z ChAD (15 o czasie trwania choroby minimum 10 lat, nigdy nieleczonych litem i 15 otrzymujących lit przez okres 8–40 lat, średnio 16 lat) oraz 15 osób z grupy kontrolnej, dobranych pod względem płci i wieku. Analizę ekspresji genów wykonano przy pomocy techniki ilościowego PCR czasu rzeczywistego.

Wyniki. U pacjentów z ChAD nieleczonych litem ekspresja mRNA nestyny i β3-tubuliny była istotnie większa niż w grupie kontrolnej. U leczonych litem ekspresja β3-tubuliny była podobna do grupy kontrolnej. Ekspresja mRNA wimentyny była wyższa w grupie pacjentów z ChAD leczonych litem, w porównaniu zarówno z osobami nieleczonymi litem, jak i grupą kontrolną. W grupie kontrolnej ekspresja mRNA nestyny i wimentyny korelowała negatywnie z liczbą komórek CD133+ VSELs (very small embryonic like stem cells), czego nie stwierdzono u osób z ChAD.

Wnioski. Wyniki wskazują na zróżnicowaną ekspresję mRNA badanych markerów NSCs u pacjentów z ChAD oraz na odmienny wpływ długotrwałego stosowania litu na te parametry. Podwyższone wartości w zakresie nestyny i β3-tubuliny mogą świadczyć o nadmiernych procesach regeneracji zachodzących w przebiegu ChAD, a długotrwałe stosowanie litu może hamować nadmierną ekspresję β3-tubuliny. Wyższe wartości mRNA wimentyny u pacjentów otrzymujących lit mogą być związane z neuroprotekcyjnym działaniem tego jonu.

Lit jako pierwiastek chemiczny został odkryty niemal 200 lat temu. Jego wprowadzenie do terapii chorób afektywnych w końcu XIX wieku przez Carla Langego w Danii oraz w drugiej połowie XX wieku przez ­Johna Cade’a w Australii miało związek z badaniami nad rolą kwasu moczowego. Carl Georg Lange (1834–1900) jest uważany za jednego z najwybitniejszych duńskich naukowców XIX wieku, a jego dokonania w dziedzinie neurologii, psychologii i psychiatrii nie straciły aktualności do dnia dzisiejszego. Jest on m.in. współtwórcą neurofizjologicznej teorii stanów emocjonalnych, znanej powszechnie jako teoria emocji Jamesa–Langego. W 1886 roku napisał rozprawę kliniczną na temat depresji okresowej, w której zaprezentował biochemiczną teorię depresji, postulując patogenetyczne znaczenie nadmiaru kwasu moczowego w mózgu. Opierając się na tym założeniu, jako pierwszy zastosował sole litu w leczeniu chorych na depresję. John Frederick Cade (1912–1980), któremu zawdzięczamy wprowadzenie litu do współczesnej psychiatrii, dokonał tego po eksperymentach nad moczanem litu u świnek morskich. Jako pierwszy podał węglan litu pacjentom w stanie maniakalnym, uzyskując spektakularne rezultaty terapeutyczne, a jego praca na ten temat opublikowana w 1949 roku w „The Medical Journal of Australia” jest przez wielu uważana za zwiastującą początek współczesnej psychofarmakologii. W ostatnich latach wykazano, że kwas moczowy i związany z nim układ purynergiczny mogą mieć znaczenie w patogenezie i leczeniu chorób afektywnych. W artykule przedstawiono koncepcję purynergiczną chorób afektywnych w jej obecnym kształcie, zakładającą m.in. istotną rolę patogenetyczną kwasu moczowego, receptorów adenozynowych P1 oraz receptorów nukleotydowych P2X oraz P2Y.

Cel. Celem artykułu jest omówienie wybranych aspektów profilaktyki pierwotnej i wtórnej udaru niedokrwiennego mózgu, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych doniesień naukowych oraz zwróceniem uwagi na różnice pomiędzy wspomnianymi typami profilaktyki.

Przegląd piśmiennictwa. Omówiona została rola stylu życia oraz jego modyfikacji, leczenia nadciśnienia tętniczego, postępowania w przypadku zaburzeń gospodarki lipidowej, stosowania leków przeciwpłytkowych oraz postępowania w przypadku stwierdzenia zwężenia w tętnicach doprowadzających krew do mózgu. W odniesieniu do każdego ze wspomnianych elementów profilaktyki przedstawione zostały pokrótce podstawy naukowe oraz aktualnie obowiązujące zalecenia.

Wnioski. Udar mózgu to choroba, której można uniknąć. W profilaktyce pierwotnej istotne jest wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie chorób towarzyszących, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca tętnic szyjnych, migotanie przedsionków czy dyslipidemia. Jednak na poziomie populacyjnym największe znaczenie ma optymalizacja stylu życia. Ocenia się bowiem, że łączne wdrożenie regularnej aktywności fizycznej, zdrowej diety, spożywania umiarkowanych ilości lub nienadużywania alkoholu oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała pozwoliłoby zapobiec połowie wszystkich pierwszych w życiu udarów. Wspomniane zachowania prozdrowotne pomagają kontrolować klasyczne naczyniowe czynniki ryzyka w sposób, który znajduje bezpośrednie przełożenie na zmniejszenie zagrożenia pierwszym w życiu udarem mózgu. W profilaktyce wtórnej, poza modyfikacją klasycznych czynników udaru i optymalizacją stylu życia, konieczna jest dokładna ocena tętnic szyjnych oraz diagnostyka w kierunku migotania przedsionków. W przypadku stwierdzenia obecności istotnego hemodynamicznie (tj. wynoszącego 70% lub więcej) zwężenia po stronie odpowiedzialnej, wskazane jest wczesne przeprowadzenie endarterektomii lub alternatywnie, w wybranych przypadkach, angioplastyki z implantacją stentu. Wszyscy pacjenci po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu o etiologii sercowo-zatorowej mają wskazanie do długotrwałego doustnego leczenia przeciwkrzepliwego. Pozostali powinni otrzymywać leki przeciwpłytkowe.

Szkoła Neuropsychofarmakologii Dzieci i Młodzieży ECNP jest organizowana w celu szerzenia wiedzy z zakresu Neuropsychofarmakologii wśród młodych lekarzy praktyków z całej Europy. Jest prowadzona przez wybitnych specjalistów będących autorytetami w danych dziedzinach.

Celem publikacji jest przedstawienie zagadnień poruszanych w trakcie Szkoły, która odbyła się w Wenecji w dniach 3–8 kwietnia 2016 r.