Archiwum

Pamięć jest zjawiskiem o określonym podłożu neurobiologicznym, umożliwiającym podejmowanie decyzji w oparciu o wcześniejsze doświadczenia. Jej walor przystosowawczy spowodował bardzo wczesne pojawienie się w ewolucji. Pamięć polega na tworzeniu reprezentacji otoczenia – śladów pamięciowych, czyli engramów, ich składowaniu, przywoływaniu i przetwarzaniu. Jest tworzona w trzech etapach o różnej trwałości engramu: pamięć sensoryczna (około sekundy), pamięć robocza (około 30 sekund) i pamięć trwała, z dwoma podtypami: szybko tworzona, raczej labilna, pamięć krótkotrwała (do kilku godzin) i silnie skonsolidowana pamięć długotrwała (lata i dekady). Różnego typu reprezentacje są, w zależności od ich charakteru, przechowywane bądź jako świadoma i łatwa do przekazywania, ale mogąca ulegać zatarciu pamięć deklaratywna (dalej dzielona na semantyczną, epizodyczną i – czasem dodatkowo – autobiograficzną) oraz jako działająca poza świadomością, trudna do zwerbalizowania ale bardzo trwała pamięć proceduralna. Engramy różnych typów pamięci mają różną naturę. Ślady pamięci długotrwałej są zapisane w zmianach sieci neuronalnych, wywołanych tworzeniem nowych białek po aktywacji ekspresji odpowiednich genów, do której dochodzi po pobudzeniu neuronów w wyniku równoczesnego uwalniania glutaminianu i uwalniania neuroprzekaźników monoamiowych, co prowadzi do fosforylacji i uaktywnienia białek promotorowych sterujących aktywnością genomu. Powstałe engramy posiadają pewną lokalizacją w korze mózgowej, ale są dostatecznie rozproszone, aby mogły przeżyć utratę wielu neuronów. W mózgu ssaków istnieją trzy komplementarne, przenikające się systemy pamięci, których centrum stanowią hipokamp, prążkowie oraz zespół jąder migdałowatych, sterujące odpowiednio pamięcią przestrzenną i deklaratywną, motoryczną oraz emocjonalną. Dzięki badaniom modeli zwierzęcych wykryto molekularne i biochemiczne aspekty tworzenia engramu. Znajomość ich pozwala proponować nowe metody farmakologiczne leczenia patologicznych deficytów poznawczych i usprawniania pamięci osób zdrowych.

Cel pracy: celem niniejszej pracy była ocena wpływu dodania preparatu waproinianu (Depakine-chrono) (walproinian sodu + kwas walproinowy) do leczenia donepezilem na różne aspekty stanu psychicznego i funkcji poznawczych u pacjentów z chorobą Alzheimera.
Metody: w badaniu uczestniczyło 41 pacjentów z chorobą Alzheimera (24 mężczyzn i 17 kobiet), w wieku 50-90 (średnio 71 + 11) lat. Pacjentów przydzielono w sposób randomizowany do dwóch grup: grupy I – 21 pacjentów kontynuujących dotychczasowe leczenie donepezilem oraz do grupy II – 20 pacjentów przyjmujących donepezil i sól kwasu walproinowego (Depakine), w dawce do 600 mg/dobę.
Wyniki: wyniki wstępne w skalach psychometrycznych przed dokonaniem randomizacji nie różniły się w obu grupach. Natomiast po trzech miesiącach leczenia w grupie otrzymującej donepezil z walproinianem wykazano istotne zmniejszenie nasilenia objawów depresji mierzonej Skalą Depresji Cornell (CDS) oraz różnorodnych zaburzeń zachowania mierzonych Skalą Zaburzeń Zachowania (DBDS). Wyniki wstępne w testach neuropsychologicznych przed dokonaniem randomizacji nie różniły się w obu grupach, poza testem zegara, którego wykonanie było gorsze w grupie donepezilu z walproinianem. Nie stwierdzono również istotnych różnic pomiędzy tymi grupami po 3. dalszych miesiącach leczenia. Osoby leczone donepezilem z walproinianem, u których obserwowano większą poprawę w skali DBDS uzyskały istotnie lepsze wyniki w skali Mini-Mental State Examination, Alzeimer’s Disease Assessment Scale (ADAS-cog) i w teście fluencji słownej.
Wnioski: wyniki niniejszej pracy wskazują, że dodanie małych dawek walproinianu do leczenia donepezilem u pacjentów z chorobą Alzheimera może przynieść istotne korzyści terapeutyczne.

Escitalopram, S-enantiomer citalopramu, jest nowym lekiem przeciwdepresyjnym. Jego poprzednik, citalopram stanowi mieszaninę racemiczną S- i R-enancjomerów w proporcji 1:1. Tylko S-enancjomer wykazuje wysokie powinowactwo do transportera serotoniny i wynikającą z tego skuteczność kliniczną, natomiast R-enancjomer tych właściwości nie posiada. Działanie escitalopramu na transporter serotoniny jest wyjątkowe. Transporter serotoniny posiada dwa miejsca wiązania: pierwotne, wpływające na hamowanie wchłaniania zwrotnego serotoniny oraz cechujące się niskim powinowactwem miejsce allosteryczne, wpływające na wiązanie się ligandu z miejscem pierwotnym. Escitalopram dodatkowo wiążąc się z miejscem allosterycznym stabilizuje swoje połączenie w miejscu pierwotnym transportera. R-citalopram konkurując o miejsce allosteryczne zmniejsza ten efekt escitalopramu i w ten sposób osłabia jego efekty farmakologiczne i kliniczne. Badania kliniczne potwierdzają te przesłanki teoretyczne. Pacjenci z depresją przyjmujący escitalopram w dawkach równoważnych, w porównaniu z leczonymi citalopramem, wykazywali szybszą i lepszą odpowiedź.

Cytyzyna jest roślinnym alkaloidem, znanym w lecznictwie od ponad pięćdziesięciu lat, o właściwościach agonistycznych w odniesieniu do nikotynowych receptorów acetylocholinergicznych. W ostatnich latach opublikowano kilka interesujących wyników badań farmakologicznych cytyzyny, co spowodowało wzrost zainteresowania tym lekiem wśród naukowców i lekarzy praktyków. Praca, w swej pierwszej części przedstawia nowe dane, głównie dotyczące farmakodynamiki cytyzyny, które stanowią silną przesłankę przemawiającą za jej zastosowaniem w leczeniu uzależnienia od nikotyny, a – być może – także innych zaburzeń i chorób. W dalszej części pracy opisano najbardziej charakterystyczne efekty ośrodkowego i obwodowego działania cytyzyny. Przedstawiono wstępne wyniki badań klinicznych, które potwierdzają terapeutyczną skuteczność cytyzyny, porównywalną do skuteczności bupropionu, leku stosowanego z wyboru w leczeniu nikotynizmu. Zwrócono uwagę na cytyzynę jako modelowy związek do poszukiwania innych terapeutycznie skutecznych i bezpiecznych analogów.

Ataksje rdzeniowo móżdżkowe to grupa dziedzicznych chorób neurodegeneracyjnych wywoływanych zmianą liczby powtarzalnych sekwencji DNA w określonym genie, a więc mutacją dynamiczną. Zmiany te wywołują postępujące zwyrodnienie komórek Purkinjego w móżdżku i neuronów pnia mózgu, co prowadzi do pojawienia się objawów niezborności chodu, postawy i kończyn, dyzartrii, zaburzeń funkcji układu piramidowego i pozapiramidowego, amiotrofii, zaburzeń poznawczych i innych. Obecnie leczenie tej grupy chorób jest czysto objawowe. Jednakże badania prowadzone nad tymi zaburzeniami zaowocowały odkryciem szlaków molekularnych i potencjalnych celów terapeutycznych, które obejmują m.in. hamowanie tworzenia agregatów wewnątrzjądrowych, aktywację szlaku ubikwityna/proteasom, hamowanie kaspaz, zapobieganie ekscytotoksyczności i stresowi oksydacyjnemu. Wykorzystanie tej wiedzy może w przyszłości umożliwić opracowanie skutecznej strategii leczniczej tych nieuleczalnych obecnie chorób.