Archiwum

Nowoczesne leczenie wczesnej fazy udaru niedokrwiennego mózgu obecnie obejmuje stosowanie leków o udowodnionej skuteczności w udrażnianiu zamkniętych tętnic doprowadzających krew do mózgu. Leczenie trombolityczne z zastosowaniem rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu (rt-PA, alteplaza) jako jedyny spełnia kryteria leku o skuteczności udowodnionej w badaniach klinicznych i powodującego stosunkowo niewiele działań niepożądanych, pod warunkiem podania go w czasie do 3 godzin od wystąpienia objawów udaru niedokrwiennego mózgu. Obecnie prowadzone są badania nad rozszerzeniem okna terapeutycznego do leczenia rt-PA, a co za tym idzie zwiększeniem liczby chorych leczonych, a także zwiększeniem efektywności leczenia trombolitycznego. Badania kliniczne i nasze własne doświadczenia potwierdzają wyższą skuteczność alteplazy od innych znanych sposobów leczenia.

Badania epidemiologiczne i obserwacyjne nie wykazały jednoznacznie związku pomiędzy stężeniem cholesterolu we krwi a ryzykiem wystąpienia udaru mózgu. Jednakże przeprowadzone w latach 90. liczne badania kliniczne z użyciem statyn ( inhibitory reduktazy 3-hydroksy-3methylo-glutarylo-koenzymu A [HMG-CoA]) w profilaktyce wtórnej incydentów wieńcowych wykazały, że leki te również zmniejszają ryzyko udaru mózgu. Przeprowadzone niedawno badanie kliniczne z użyciem simwastatyny (Heart Protection Study - HPS) w grupie osób starszych z dużym ryzykiem incydentów naczyniowych, potwierdziło, że lek ten zmniejsza ryzyko udaru mózgu o około 20%. Brak jest na razie prospektywnych badań klinicznych oceniających wpływ statyn na występowanie powtórnych udarów. Wydaje się jednak uzasadnione, aby statyny podawań chorym z udarem mózgu, którzy mają wysokie stężenie cholesterolu we krwi, chorobę wieńcową, objawy miażdżycy w tętnicach szyjnych lub obwodowych oraz cukrzycę. Statyny poza działaniem przeciwmiażdżycowym wykazują również efekt neuroprotekcyjny.

Ostatnio prowadzone badania wskazują coraz szerzej na rolę czynników genetycznych w rozwoju lekooporności w padaczce. Podkreśla się polimorfizm genów enzymów mikrosomalnych biorących udział w metabolizmie leków, rolę polimorfizmu genów kodujących białka transportujące leki, jak również rolę mutacji kompleksów receptorowo-jonowych będących molekularnym punktem uchwytu leków przeciwpadaczkowych. Choć więcej jest nadal niewiadomych niż wiadomych, badania nad lekoopornością wydają się mieć kluczowe znaczenia dla zrozumienia działania leków oraz dla rozwinięcia skutecznych metod terapii.

Stwardnienie rozsiane jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych i najczęstszą przyczyną niepełnosprawności „młodych dorosłych”. Mimo ogromnych nadziei związanych z wprowadzeniem w latach 90. preparatów interferonu beta i octanu glatirameru nie obserwuje się rzeczywistego przełomu w leczeniu choroby, a niektóre wnioski z badań klinicznych są poddawane w wątpliwość. Z tego powodu, celem modyfikacji naturalnego przebiegu choroby, powraca się do stosowania leków immunosupresyjnych, takich jak: azatiopryna, cyklofosfamid, kladrybina, metotreksat i mitoksantron.

Brak skutecznego leczenia przyczynowego stwardnienia rozsianego (sr) oraz bardzo duża różnorodność objawów choroby powoduje, że wielu pacjentów sięga po metody niekonwencjonalne. Nasze badania wykazały, że około 70% chorych ze sr korzysta z terapii alternatywnej lub komplementarnej. W artykule przedstawiono główne problemy związane z terapią niekonwencjonalną oraz metody leczenia niekonwencjonalnego najczęściej stosowane przez chorych ze stwardnieniem rozsianym.

Badania nad zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego, obserwowane w przebiegu chorób neurologicznych dały początek rozwojowi neuroimmunologii. W poniższej pracy przedstawiono dane opisujące zaburzenia immunologiczne towarzyszące dysfunkcjom układu dopaminergicznego. Szczegółowo ukazano wpływ dopaminy na komórki układu odpornościowego oraz wpływ obniżonego poziomu dopaminy w oun na funkcjonowanie układu odpornościowego.

Wiele danych wskazuje na możliwość udziału reakcji zapalnej w patogenezie chorób degeneracyjnych. W większości procesów degeneracyjnych, również doświadczalnych, typową reakcją w ośrodkowym układzie nerwowym (oun) jest pobudzenie komórek gleju i rozwój zapalenia. W chorobie Alzheimera na przykład, gdzie stwierdzono obecność w oun pobudzonych komórek mikrogleju, limfocytów, aktywację układu dopełniacza, wzrost ekspresji wielu cytokin, a także białek ostrej fazy, udział czynników zapalnych w patomechanizmie niszczenia komórek nerwowych jest chyba najlepiej udokumentowany. W ostatnich latach stwierdzono również nasiloną reakcję zapalną w istocie czarnej i prążkowiu w przebiegu choroby Parkinsona (chP).
Ostatnie lata przyniosły nowe dane dotyczące wpływu reakcji zapalnej na procesy neurodegeneracyjne, a szczególnie potencjalnie protekcyjnego działania limfocytów. Wykazano, iż obecność autoreaktywnych limfocytów T specyficznych dla białek mieliny, w miejscu urazu układu nerwowego, ochrania neurony przed procesami wtórnej degeneracji, zaś obecność makrofagów pobudza procesy regeneracji. Wykazano również, że podanie z zewnątrz autoreaktywnych limfocytów T, specyficznych dla białek mieliny lub ich czynna indukcja za pomocą jednego z białek mieliny ogranicza znacznie obszar i konsekwencje uszkodzenia komórek nerwowych. Wskazuje to, że obecność autoreaktywnych limfocytów T może mieć działanie ochronne w stosunku do komórek nerwowych uszkodzonych przez inne czynniki. Dokładna ocena udziału reakcji zapalnej w przebiegu neurodegeneracji może przyczynić się do poprawienia strategii terapeutycznych stosowanych w profilaktyce i leczeniu chorób degeneracyjnych układu nerwowego.

Około 90% pacjentów po przebytym udarze i urazie mózgu doświadcza utrwalonej niesprawności. Zasadniczą metodą usprawniania po uszkodzeniu układu nerwowego są: fizjoterapia i terapia neuropsychologiczna. Jednakże ich skuteczność jest w pewnym stopniu ograniczona. Dlatego od wielu lat prowadzone są próby zwiększenia efektywności rehabilitacji poprzez dodatkowe podawanie leków. W oparciu o badania eksperymentalne wykazano, że stymulacja układu adrenergicznego może się przyczyniać do poprawy neuronalnej reorganizacji korowej (plastyczność mózgu). Uzyskane dotychczas wyniki badań doświadczalnych i klinicznych są nie jednoznaczne. W części z nich wykazano pozytywne oddziaływanie leków zwiększających stężenie monoamin: amfetaminy i jej pochodnych, lewodopy, modafinylu. Innym problemem klinicznym są leki, które w istotny sposób mogą zakłócić proces usprawniania. Należą do nich: bezodiazepiny, neuroleptyki, agoniści układu adrenergicznego (prazosyna, doksazosyna) oraz większość leków przeciwpadaczkowych.