Streszczenie
Cel. Omówienie znaczenia klinicznego genotypowania i fenotypowania wariantów układu enzymatycznego cytochromu P450 (CYP) w farmakoterapii zaburzeń psychicznych.
Przegląd wybranego piśmiennictwa. Jednym z największych wyzwań farmakoterapii zaburzeń psychicznych jest lekooporność, istotnym problemem jest także nadwrażliwość na działanie leków. Dawki leków w takich przypadkach dobieramy indywidualnie, na podstawie odpowiedzi klinicznej. Często zajmuje to dużo czasu, co wpływa niekorzystnie na efekty leczenia. Pomimo tego nadal nie jest wykorzystywana wiedza na temat indywidualnej aktywności enzymów cytochromu P450. W praktyce klinicznej istotne znaczenie mają przede wszystkim: CYP2D6, CYP2C19, CYP3A4, CYP1A2 i CYP2C9. Zarówno genotypowanie, jak i fenotypowanie CYP nie jest stosowane jako standardowa metoda postępowania leczniczego, jednak wystarczy raz w życiu wykonać badania farmakogenetyczne w celu określenia genotypu. Wiedza na ten temat może być przydatna nie tylko w obszarze psychiatrii, ale w każdym innym, w tym przede wszystkim w onkologii. Populacja ludzka wykazuje dużą zmienność w zakresie aktywności enzymów CYP. W przypadku izoenzymu CYP2D6 około 6,5% rasy kaukaskiej to tzw. wolni metabolizerzy (poor metabolizers, PM), ok. 90% populacji to osoby średnio i normalnie metabolizujące (intermediate and normal metabolizers, IM+NM), z reguły dobrze tolerujące leki, natomiast ultraszybcy metabolizerzy (ultrafast metabolizers, UM) stanowią około 3% populacji. Warto też wiedzieć, że równoczesne przyjmowanie leków może przekształcić genotyp EM (extensive metabolizer) w fenotyp PM, co oznacza, że czynniki pozagenetyczne mogą wpływać na zmianę aktywności enzymu. Zjawisko to określamy fenokonwersją.
Wnioski. W celu optymalizacji bezpieczeństwa i skuteczności leczenia warto określić zarówno genotyp, jak i fenotyp CYP pacjenta – takie postępowanie z pewnością powinno być wdrożone w przypadku pacjentów lekoopornych lub nadwrażliwych na działanie wielu leków.