Streszczenie
Fobia społeczna jest stosunkowo niedawno wyodrębnionym zaburzeniem, którego głównymi objawami są pierwotny lęk przed oceną innych ludzi w małej grupie społecznej i do tych sytuacji jest ograniczony. Towarzyszy mu unikanie takich sytuacji.
Fobia społeczna może przybierać różne postacie takie jak: lęk przed czerwienieniem się, jedzeniem wśród ludzi, załatwianiem potrzeb fizjologicznych, wymiotowaniem. Zawsze jednak dotyczy sytuacji społecznej, z wyłączeniem własnej rodziny.
Szczególną postacią fobii społecznej jest lęk przed publicznym występowaniem.
Fobie społeczne mogą obejmować określone i sytuacje i zachowania, mogą też mieć charakter rozlany. W szczególnych przypadkach lęk może dotyczyć wystąpienia ataku lękowego. Może też być trudny do odróżnienia od lęku przed przebywaniem poza domem, lub bez obecności kogoś bliskiego (agorafobia).
Istotnym czynnikiem wyróżniającym fobię społeczną jest pierwotny charakter lęku, to znaczy, że nie jest on następstwem myśli natrętnych lub urojeniowych, ani nie jest związany z rzeczywistymi utrudnieniami funkcjonowania w grupie (np. jąkaniem się).
Zaburzenie ma zazwyczaj wczesny początek: przed 18. rokiem życia, chociaż może rozpoczynać się w dzieciństwie. Nieleczone ma przebieg przewlekły i prowadzi nierzadko do niemożności wykorzystania własnych szans, do niepowodzeń życiowych, oraz inwalidyzacji.
Fobie społeczne współwystępują z wieloma zaburzeniami psychicznymi, wśród których jako najistotniejsze wymienia się inne zaburzenia lękowe, depresję i uzależnienia, zwłaszcza od alkoholu. Patogeneza fobii społecznej nie jest wyjaśniona. Interpretacje psychodynamiczne podkreślają symboliczny wyraz objawu, oraz udział mechanizmów obronnych ego w powstaniu zaburzenia. Interpretacje behawioralne zwracają uwagę na warunkujący charakter doświadczeń społecznych. Podejście poznawcze z kolei podkreśla rolę utrwalonego schematu niskiej samooceny. Próby biologicznego wyjaśnienia patogenezy fobii społecznej doprowadziły do powstania trzech teorii neuroprzekaźnikowych: adrenergicznej, dopaminowej i serotoninowej.
Za najskuteczniejsze metody leczenia uważa się integrację psychoterapii, zwłaszcza metod poznawczo-behawioralnych i farmakoterapii. W leczeniu farmakologicznym, w zależności od typu lęku oraz obecności innych zaburzeń współwystępujących, zastosowanie mają benzodiazepiny, buspiron, swoiste odwracalne inhibitory monoaminooksydazy typu A oraz inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny. SSRI traktowane są obecnie, jako leki z wyboru w farmakologicznym leczeniu fobii społecznej. Betablokery zalecane są w fobiach przed publicznym występowaniem. W psychoterapii fobii społecznej podkreśla się efektywność łączenia restrukturyzacji poznawczej i postępowania behawioralnego.